Beş Büyük Kişilik Özellikleri Nelerdir?

Psikoloji Araştırmalarına Konu Olan Beş Büyük Faktör Kuramı

Günümüzde birçok araştırmacı, beş temel kişilik özelliği olduğuna inanmaktadır. Bu kavram, kişilik özelliklerinin genişletilmiş ve daha genel kalıplar üzerine konumlandırılmış kategorilerini ifade eder. “Beş faktör kuramı” olarak da bilinen bu beş değişkenli kişilik modelini destekleyen önemli miktarda araştırma ve veri olsa da, araştırmacılar her bir model için kesin etiketler üzerinden ilerlemenin doğru olmayacağını da belirtiyorlar. Yine de konu insan kişiliği olunca, psikoloji alanında karşımıza yaygın olarak 5 kişilik faktörü üzerinde şekillenen kuram çıkıyor.

Beş kişilik faktörünü, her bir özelliğin iki uç noktası arasında bir aralığı temsil ettiğini bilerek değerlendirmek önemlidir. Örneğin; dışa dönüklükle ilişkili değer; aşırı dışa dönüklük ve aşırı içe dönüklük arasında konumlanan bir noktayı temsil eder. Gerçek dünyada, çoğu insanın kişiliği her faktörün ifade ettiği iki kutup arasındaki bir pozisyonda yer alır. Şimdi isterseniz, bu beş kişilik özelliğini yakından tanıyalım.

1) Deneyime Açıklık 

Bu özellik, hayal gücü ve iç görü gibi karakter özelliklerinin bireyin kişiliğindeki ağırlığıyla ilgilidir. Deneyime açıklık özelliğine sahip olan insanlar geniş bir ilgi alanına sahip olma eğilimindedir. Dünyayı ve çevrelerinde olup bitenleri merak ederler ve yeni şeyler öğrenmeye, yeni deneyimlerin tadını çıkarmaya hevesli olurlar. Aynı zamanda bu insanlar daha maceracı ve yaratıcı olma eğilimi gösterirler. Bu karakter özelliğini daha düşük düzeyde gösterenler ise genellikle daha geleneksel yaşamaya eğilimli insanlardır. Deneyime açıklık özelliğine az ya da hiç sahip olmayan kişilerde hayal gücü ve soyut düşüncelere ilginin de azaldığı görülür. Bu kişiler yeniliğe açık olmayan, değişikliklerden kaçınan, daha kontrollü ve konfor alanı içinde kalmayı yeğleyen davranışlara sahip olarak nitelendirilirler. 

2) Sorumluluk 

Bu kişilik faktörü bireylerde; yüksek düzeyde düşüncelilik, iyi dürtü kontrolü ve hedefe yönelik davranışların derecesini belirtir. Bu özellikleri kişiliğinde yüksek oranda barındıran kişiler, organize olma ve ayrıntılara dikkat etme eğilimi gösterirler. Her şeyi önceden planlar, davranışlarının başkalarını nasıl etkilediğini düşünür, yaptıkları işlerde son teslim tarihlerine uyar ve buna yönelik planlama yaparlar. Genel olarak kritik konuları ve kendi kontrollerinde olan tüm işleri ciddiye alırlar.

3) Dışa Dönüklük 

Dışa dönüklük faktörü; sosyallik, konuşkanlık, girişkenlik ve yüksek miktarda duygusal ifade gösterme özellikleri ile karakterizedir. Dışa dönüklük faktörü yüksek bir kişiliğe sahip olan kişiler; dışarıyla iletişime geçmeyi seven, sosyal ortamlarda enerji depolayan ve bu enerjiyi başkalarıyla da paylaşan insanlar olarak değerlendirilebilir. Başkalarının yanında olmak onların enerjik ve heyecanlı hissetmelerine yardımcı olur. Yeni insanlarla tanışmayı severler, sohbet başlatmaktan çekinmezler ve geniş arkadaş çevrelerine sahiptirler. Dışa dönüklük özelliği düşük olan insanlar ise, daha çekingen olma ve sosyal ortamlarda enerji harcamaktan kaçınma eğilimindedir. Bu insanlar ilgi odağı olmaktan rahatsız olurlar ve kolay kolay yeni ilişkiler kuramazlar. 

4) Uyumluluk

Kişiliğe ilişkin bu faktör; güven, fedakârlık, nezaket, şefkat niteliklere ve toplumla uzlaşan diğer davranışlara yatkın olma özelliğini ifade eder. Kişiliğinin bu yönü güçlü olan kişiler, yüksek empati yeteneğine sahiptir; başkalarına yardımcı olmaktan zevk duyar ve başkalarının mutluluğunu en az kendi mutlulukları kadar önemserler. Kişilik özelliği olarak yüksek uyumluluk seviyesine sahip olan insanlar, daha işbirlikçi olma eğilimindeyken bu özelliğe düşük oranda sahip olanlar daha rekabetçi ve hatta bazen manipülatif olma eğilimindedir. Çıkar sağlamaya eğilimli olurlar ve başkalarının ne düşündüğünü önemsemezler.

5) Duygusallık

Nörotizm olarak da ifade edilen bu kişilik özelliği; bireylerin, duygusal dengeleri ile ilgili eğilimlerini tanımlamak için kullanılır. Bu özelliğe yüksek oranda sahip olan bireyler; ruh hali değişimleri, anksiyete, sinirlilik ve üzüntü yaşama eğilimindedir. Aynı zamanda mental hastalıklara en yatkın insanların yüksek oranda sahip olduğu kişilik özelliği olarak bilinir. Bu özelliğe düşük oranda sahip olan kişiler ise daha istikrarlı ve duygusal olarak dirençli olma eğilimindedir. Kolay kolay endişeye kapılmazlar, daha rahat bir düşünce yapısına sahiptirler ve duygusal dalgalanmalar yaşamaya daha az eğilimlidirler.

Peki ya siz hangi kişilik özelliklerine, ne oranda sahipsiniz?
BanaSoor’da kişisel gelişim alanında tecrübeli uzmanlarımıza danışarak kendinizi daha yakından tanımanın yollarını keşfedebilirsiniz.